آلزایمر یکی از شایع‌ترین بیماری‌های تحلیل‌برنده‌ی مغز است که به‌تدریج حافظه، تفکر و توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را مختل می‌کند. در مراحل اولیه، فراموشی‌های خفیف ظاهر می‌شود، اما با پیشرفت بیماری، فرد حتی نام عزیزان خود را فراموش کرده و در انجام ساده‌ترین کارها ناتوان می‌شود.
این اختلال، زندگی مستقل را دشوار کرده و وابستگی به اطرافیان را افزایش می‌دهد. تغییرات رفتاری، کاهش تمرکز و دشواری در تصمیم‌گیری از دیگر چالش‌های مبتلایان است. اگرچه درمان قطعی برای آلزایمر وجود ندارد، اما راهکارهایی برای بهبود کیفیت زندگی بیماران و کاهش سرعت پیشرفت بیماری ارائه شده است.
فیزیوتراپی افق روشن با بهره‌گیری از دستگاه‌های پیشرفته و دانش متخصصین خود، به بهبود تحرک، تعادل و عملکرد مغزی بیماران کمک می‌کند تا استقلال بیشتری در انجام فعالیت‌های روزمره داشته باشند. برای رزرو مشاوره رایگان با متخصصین این کلینیک فیزیوتراپی تهران در ارتباط باشید.
در ادامه مقاله قصد داریم به سوال های “آلزایمر چیست؟” و “علائم آلزایمر کدام است؟” پاسخ دهیم. باعث خوشحالی است تا پایان مقاله ما را همراهی کنید.
آلزایمر چیست؟ شایع‌ترین علت زوال عقل
آلزایمر به انگلیسی Alzheimer’s است که به اختلال پیش‌رونده‌ی عصبی اشاره دارد. این عارضه به‌تدریج توانایی‌های شناختی فرد را کاهش می‌دهد. الزایمر، شایع‌ترین علت زوال عقل محسوب می‌شود و معمولاً در ابتدا با مشکلاتی در یادآوری اطلاعات اخیر نمایان می‌شود. افراد مبتلا ممکن است پرسش‌های تکراری بپرسند، وسایل خود را گم کنند یا نام‌ها و مسیرهای آشنا را فراموش کنند. با پیشرفت بیماری، اختلال در تصمیم‌گیری، کاهش تمرکز و حتی تغییرات رفتاری و شخصیتی نیز دیده می‌شود.
در سطح مغزی، آلزایمر به دلیل آسیب به نورون‌ها و کاهش ارتباط بین سلول‌های عصبی ایجاد می‌شود. پلاک‌های آمیلوئیدی و پروتئین‌های تاو در مغز رسوب کرده و باعث تخریب تدریجی شبکه‌های عصبی می‌شوند. علاوه بر عوامل ژنتیکی، عواملی مانند فشار خون بالا، دیابت، تغذیه‌ی نامناسب و سبک زندگی کم‌تحرک نیز خطر ابتلا را افزایش می‌دهند.
الزایمر تنها محدود به حافظه نیست؛ تغییرات رفتاری، اضطراب، افسردگی و مشکلات حرکتی نیز در بیماران دیده می‌شود. درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما روش‌هایی مانند دارودرمانی، فعالیت‌های شناختی و فیزیوتراپی می‌توانند روند پیشرفت آن را کند کنند و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشند.
علائم آلزایمر به‌تدریج شدت می‌گیرد و با گذشت زمان عملکردهای شناختی و رفتاری بیمار را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد. پژوهش‌ها نشان می‌دهند که این بیماری ممکن است یک دهه یا حتی بیشتر، پیش از بروز نخستین نشانه‌ها در مغز آغاز شود.
آلزایمر معمولاً در افراد بالای ۶۵ سال دیده می‌شود. اما مواردی از ابتلا در سنین پایین‌تر نیز گزارش شده است. تشخیص زودهنگام و مدیریت صحیح می‌تواند روند پیشرفت بیماری را کند کرده و کیفیت زندگی بیماران را بهبود بخشد.
آلزایمر از چه سنی شروع می‌شود؟
آلزایمر یکی از شایع‌ترین بیماری‌های تحلیل‌برنده‌ی مغز است که حدود ۲۴ میلیون نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار داده است. این بیماری عمدتاً افراد بالای ۶۵ سال را درگیر می‌کند، به‌طوری که از هر ۱۰ نفر در این گروه سنی، یک نفر مبتلا می‌شود. با افزایش سن، احتمال ابتلا بیشتر می‌شود، به‌گونه‌ای که تقریباً یک‌سوم افراد بالای ۸۵ سال به این بیماری دچار می‌شوند.
در برخی موارد نادر، آلزایمر پیش از ۶۵ سالگی و معمولاً در دهه‌ی ۴۰ یا ۵۰ زندگی بروز می‌کند که به آن آلزایمر زودرس گفته می‌شود. این نوع بیماری کمتر از ۱۰ درصد کل موارد را شامل می‌شود و معمولاً پیشرفت سریع‌تری دارد. شناسایی زودهنگام علائم شروع آلزایمر و تصمیم راهکارهای درمانی مناسب می‌تواند در کاهش سرعت پیشرفت بیماری و بهبود کیفیت زندگی بیماران مؤثر باشد.
مراحل بیماری آلزایمر
بیماری آلزایمر به‌تدریج پیشرفت می‌کند و علائم آن با گذشت زمان شدیدتر می‌شود. اگرچه افراد این بیماری را با سرعت‌های متفاوتی تجربه می‌کنند، اما الگوی کلی پیشرفت آن قابل پیش‌بینی است. سازمان‌های پزشکی و متخصصان برای توصیف این مراحل، اصطلاحات مختلفی به‌کار می‌برند، اما همه‌ی آن‌ها بر یک اصل تأکید دارند، علائم آلزایمر با گذشت زمان بدتر می‌شود و هر فرد ممکن است این مراحل را به شکل متفاوتی طی کند. به‌طور کلی، مراحل بیماری آلزایمر را می‌توان به دو دسته‌ی جزئی و کلی تقسیم کرد
مدل جزئی‌تر که شامل پنج مرحله است:
- مرحله‌ی پیش‌بالینی: شروع تغییرات مغزی بدون هیچ علائمی در فرد.
- اختلال شناختی خفیف (MCI) مشکلات حافظه و تمرکز شروع می‌شود، اما فرد هنوز قادر به انجام فعالیت‌های روزانه است.
- زوال عقل خفیف: فراموشی بیشتر می‌شود و فرد در انجام کارهای پیچیده دچار مشکل می‌شود.
- زوال عقل متوسط: وابستگی به دیگران افزایش می‌یابد، تغییرات رفتاری و مشکلات زبانی شدیدتر می‌شود.
- زوال عقل شدید: فرد توانایی برقراری ارتباط را از دست می‌دهد و به مراقبت کامل نیاز دارد.
مدل کلی‌تر که شامل سه مرحله‌ی اصلی است:
- مرحله‌ی خفیف: اوایل بیماری مشکلات حافظه‌ی جزئی و فراموشی‌های گاه‌به‌گاه دیده می‌شود.
- مرحله‌ی متوسط: اواسط بیماری علائم آشکارتر شده و فرد در انجام امور روزمره دچار مشکل می‌شود.
- مرحله‌ی شدید: بیمار به‌طور کامل به دیگران وابسته شده و حتی توانایی شناخت نزدیکان خود را از دست می‌دهد.
بیماری آلزایمر پیش‌بالینی چیست؟
مرحله‌ی پیش‌بالینی آلزایمر، نخستین و پنهان‌ترین مرحله‌ی این بیماری است که در آن تغییرات مغزی آغاز شده‌اند، اما هنوز علائم آشکاری در فرد دیده نمی‌شود. در این دوره، پلاک‌های آمیلوئیدی و پروتئین‌های تاو به‌آرامی در مغز تجمع پیدا می‌کنند و ارتباط بین سلول‌های عصبی را مختل می‌کنند، اما فرد همچنان توانایی‌های شناختی و عملکرد روزمره‌ی خود را حفظ کرده است.
این مرحله می‌تواند سال‌هاطول بکشد، بدون اینکه فرد یا اطرافیان متوجه تغییری شوند. به همین دلیل، تشخیص آلزایمر در این مرحله معمولاً انجام نمی‌شود، مگر در مواردی که فرد به‌صورت داوطلبانه در پژوهش‌های علمی شرکت کند یا به دلایلی تحت آزمایش‌های پیشرفته‌ی مغزی قرار بگیرد.
پیشرفت فناوری، امکان شناسایی زودهنگام این تغییرات را فراهم کرده است. امروزه تصویربرداری‌های پیشرفته‌ی مغزی می‌توانند وجود پلاک‌های آمیلوئیدی را تشخیص دهند، حتی قبل از آنکه علائم بیماری ظاهر شود. همچنین، آزمایش‌هایی برای بررسی تغییرات مایع مغزی-نخاعی و برخی نشانگرهای زیستی در حال توسعه هستند که در آینده می‌توانند به تشخیص زودهنگام کمک کنند.
شناخت این مرحله اهمیت زیادی دارد، زیرا با تغییر سبک زندگی، ورزش، رژیم غذایی سالم و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای، می‌تواند به کاهش سرعت پیشرفت آلزایمر کمک کند.
علائم آلزایمر از خفیف تا شدید
آلزایمر به‌مرور زمان عملکرد مغز را مختل کرده و باعث ایجاد مشکلاتی در حافظه، تفکر، رفتار و انجام فعالیت‌های روزمره می‌شود. علائم آلزایمر خفیف در مراحل اولیه به‌صورت فراموشی‌های کوتاه‌مدت، دشواری در انجام کارهای روزمره و مشکلات جزئی در صحبت کردن یا یادآوری پیش می‌آیند. این علائم ممکن است گاهی اوقات با پیری طبیعی اشتباه گرفته شوند.
با پیشرفت بیماری، علائم شدیدتر شده و فرد دچار مشکلات جدی‌تری در حافظه، تصمیم‌گیری و شناخت زمان و مکان می‌شود. علائم آلزایمر شدید در این مرحله شامل از دست دادن کامل حافظه، عدم توانایی در برقراری ارتباط مؤثر و نیاز به کمک در انجام حتی ساده‌ترین کارها است. این تغییرات می‌تواند کیفیت زندگی فرد را به طور چشمگیری کاهش دهد و او نیاز به مراقبت‌های مستمر و حمایت دارد. در این بخش، قصد داریم هر یک از علائم آلزایمر را به‌طور کاربردی بررسی کنیم و با مثال‌هایی ملموس و واقعی، نحوه تأثیر آن‌ها بر زندگی روزمره فرد را نشان دهیم.
اختلال حافظه
یکی از اولین نشانه‌های آلزایمر، فراموشی مکرر اطلاعات جدید است. ممکن است فرد نتواند مکالمات اخیر را به خاطر بیاورد یا رویدادهای مهم زندگی خود را فراموش کند. برخی بیماران بارها و بارها یک سوال را از اطرافیان می‌پرسند، در حالی که پاسخ آن را شنیده‌اند اما نمی‌توانند به خاطر بسپارند.
همچنین، گم کردن وسایل در مکان‌های نامعمول اتفاق می‌افتد، مثلاً فرد ممکن است کلیدهایش را داخل یخچال بگذارد و بعد از ساعت‌ها جست‌وجو، نتواند آن را پیدا کند. در مراحل پیشرفته‌تر، بیمار حتی نام افراد نزدیک خود را نیز فراموش می‌کند.
مشکل در انجام کارهای روزمره
فعالیت‌هایی که قبلاً به‌راحتی انجام می‌شد، به‌تدریج برای بیمار دشوار می‌شود. ممکن است فردی که همیشه آشپزی می‌کرد، دیگر نتواند دستور پخت یک غذای ساده را دنبال کند یا مراحل پرداخت قبوض و مدیریت حساب‌های بانکی‌اش را فراموش کند.
رانندگی نیز برای بیماران چالش‌برانگیز می‌شود، به‌طوری که حتی در مسیرهای آشنای روزمره سردرگم می‌شوند و ممکن است راه خانه را پیدا نکنند. در برخی موارد، بیماران وسایل برقی مانند اجاق گاز را روشن می‌گذارند و متوجه خطرات آن نمی‌شوند.
اختلال در تصمیم‌گیری و قضاوت
بیماران آلزایمری گاهی تصمیم‌های عجیب و نامعقول می‌گیرند. ممکن است در یک روز سرد زمستانی، بدون کت و شال از خانه بیرون بروند یا هنگام خرید، برای اجناس ارزان قیمت، مبالغ زیادی پرداخت کنند. برخی نیز به‌راحتی در دام کلاهبرداران تلفنی می‌افتند و پول خود را به افرادی که نمی‌شناسند، می‌دهند.
گم کردن زمان و مکان
این بیماران ممکن است در تشخیص روزها، ماه‌ها و حتی سال‌ها دچار مشکل شوند. گاهی نمی‌دانند که در چه فصلی از سال قرار دارند یا به چه مناسبتی در یک مکان خاص حضور دارند. در مواردی، فرد ناگهان متوجه می‌شود که در خیابان ایستاده اما به‌خاطر نمی‌آورد چگونه به آنجا آمده است. حتی ممکن است هنگام شب تصور کند که روز است و بخواهد برای انجام کاری از خانه خارج شود.
مشکل در تکلم و درک زبان
اختلالات زبانی یکی دیگر از نشانه‌های رایج آلزایمر است. بیماران هنگام صحبت کردن، پیدا کردن کلمات مناسب را دشوار می‌یابند و ممکن است جمله را در میانه‌ی راه رها کنند، زیرا نمی‌توانند ادامه‌ی آن را به یاد بیاورند. گاهی نیز کلمات را به‌اشتباه جایگزین می‌کنند، مثلاً به “مداد” می‌گویند “چنگال”. همچنین ممکن است درک مکالمات طولانی برایشان سخت باشد و در جمع‌های خانوادگی کمتر صحبت کنند.
تغییرات رفتاری و شخصیتی
رفتار و احساسات بیماران آلزایمری دستخوش تغییر می‌شود. برخی از آن‌ها دچار اضطراب یا افسردگی می‌شوند و تمایلی به شرکت در فعالیت‌های اجتماعی ندارند. زیرا بی‌اعتمادی و بدبینی نیز در این بیماران دیده می‌شود. مثلاً شاید وسایل خود را گم کنند و تصور کنند که دیگران آن‌ها را دزدیده‌اند. در مواردی، فرد بی‌دلیل دچار عصبانیت می‌شود یا به شکل غیرمنتظره‌ای گریه می‌کند.
کاهش مهارت‌های حرکتی و هماهنگی
با پیشرفت بیماری، هماهنگی عضلات کاهش می‌یابد و انجام کارهای ساده‌ای مثل پوشش لباس یا استفاده از قاشق و چنگال برای فرد دشوار می‌شود. ممکن است بیمار هنگام راه رفتن تعادل خود را از دست بدهد و بیشتر زمین بخورد. برخی نیز در تشخیص فاصله‌ی اجسام مشکل پیدا می‌کنند، به‌طوری که هنگام برداشتن لیوان، دستشان به آن برخورد کرده و آن را می‌اندازند.
علائم آلزایمر در زنان؛ از تغییر هورمون تا تغییر خلق و خو
علائم آلزایمر در زنان به دلیل تغییرات هورمونی و طول عمر بیشتر نسبت به مردان، شدت بیشتری پیدا می‌کند. آگاهی از این نشانه‌ها و مراجعه زودهنگام به پزشک می‌تواند به مدیریت بهتر بیماری کمک کند.
| علائم آلزایمر در زنان | توضیحات |
| اختلال شدید حافظه | فراموشی وقایع مهم، پرسیدن مکرر سوالات مشابه و گم کردن اشیا در مکان‌های نامعمول |
| کاهش تمرکز و سازماندهی | دشواری در انجام کارهای روزمره مانند مدیریت امور مالی یا دنبال کردن مراحل یک دستور غذا |
| مشکل در جستجوی کلمات | فراموشی نام اشیا و افراد، مکث طولانی در مکالمات یا جایگزینی کلمات نادرست |
| تغییرات شدید خلق‌وخو | افزایش اضطراب، افسردگی یا حساسیت بیشتر نسبت به محیط اطراف |
| اختلال در تصمیم‌گیری | انجام خریدهای غیرمنطقی، عدم توجه به نیازهای شخصی مانند تغذیه و بهداشت |
| گیجی در زمان و مکان | فراموشی تاریخ‌ها، فصول و حتی گم شدن در مسیرهای آشنا |
| عدم تشخیص چهره‌های آشنا | ناتوانی در شناسایی دوستان و اعضای خانواده، فراموشی چهره‌ی خود در آینه حتی در مراحل پیشرفته |
| کاهش علاقه به فعالیت‌های اجتماعی | کناره‌گیری از دوستان، خانواده و رویدادهای اجتماعی به دلیل احساس ناتوانی یا سردرگمی |
| مشکلات حرکتی و تعادلی | سختی در راه رفتن، زمین خوردن‌های مکرر و کاهش هماهنگی بدن |
| اختلال در خواب | بی‌خوابی، بیدار شدن‌های مکرر در شب و سردرگمی در تشخیص شب و روز |
علائم الزایمر در ۴۰ سالگی؛ نشانه‌های هشدار دهنده
آلزایمر زودهنگام، که معمولاً در سنین زیر ۶۵ سال بروز می‌کند، می‌تواند با علائمی مشابه به آلزایمر در سنین بالاتر همراه باشد، اما تغییرات آن ممکن است کمی متفاوت و پیچیده‌تر باشد. یکی از نخستین نشانه‌ها، اختلالات حافظه است. افراد مبتلا به آلزایمر زودهنگام ممکن است فراموشی‌های مکرر تجربه کنند، مانند فراموش کردن تاریخ‌ها یا اسامی افراد مهم. علاوه بر این، مشکلاتی در یادآوری اطلاعات روزمره یا انجام کارهای معمولی مانند خرید کردن یا پرداخت صورتحساب‌ها ممکن است بروز کند.
مشکلات در برنامه‌ریزی و سازماندهی از دیگر تغییرات رایج است. این افراد بعضی شاید در انجام فعالیت‌های پیچیده یا مدیریت زمان خود دچار اختلال شوند. تصمیم‌گیری نیز به طور واضح تحت تأثیر قرار می‌گیرد، به طوری که فرد قادر به اتخاذ تصمیمات ساده و منطقی نباشد. علاوه بر این، تغییرات خلقی و شخصیتی از جمله افسردگی، اضطراب و تحریک‌پذیری می‌تواند به شدت در این افراد ظاهر شود.
از دیگر علائم آلزایمر زودهنگام، اختلال در زبان است که ممکن است فرد در پیدا کردن واژه‌ها یا جملات مناسب مشکل داشته باشد. افراد مبتلا ممکن است تمایل کمتری به برقراری ارتباط با دیگران نشان دهند و از فعالیت‌های اجتماعی دوری کنند. در نهایت، مشکلات در مدیریت مسائل مالی و تصمیم‌گیری‌های مالی نیز می‌تواند یکی از نشانه‌های هشداردهنده باشد. برای تشخیص و درمان به موقع این بیماری، مشاوره با پزشک ضروری است.
ژنتیک
ژنتیک یکی از عوامل اصلی در ابتلا به آلزایمر است. وجود برخی ژن‌ها، مانند آپو لیپوپروتئین E4 (ApoE4)، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهد. افرادی که در خانواده خود سابقه آلزایمر دارند، احتمالاً بیشتر در معرض این بیماری قرار می‌گیرند. در واقع، اگر یکی از والدین یا حتی یک پدربزرگ یا مادربزرگ به آلزایمر مبتلا باشد، خطر ابتلا در فرد بالا می‌رود. با این حال، داشتن ژن‌های خاص به معنای قطعی بودن ابتلا به آلزایمر نیست، بلکه تنها ریسک را بیشتر می‌کند.
پیری
افزایش سن یکی از مهم‌ترین عواملی است که خطر ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد. معمولاً این بیماری پس از ۶۵ سالگی بیشتر مشاهده می‌شود و با بالا رفتن سن، احتمال بروز آن بیشتر می‌شود. به طور مثال، پس از ۶۵ سال، خطر ابتلا دو برابر می‌شود و در افراد مسن‌تر این خطر بیشتر می‌شود. تغییرات طبیعی در مغز که با پیری همراه است، می‌تواند به تجمع پلاک‌های آمیلوئید بتا و آسیب به سلول‌های مغزی منجر شود.
اختلالات بیوشیمیایی مغز
در آلزایمر، تغییرات بیوشیمیایی خاصی در مغز رخ می‌دهد که موجب اختلال در عملکرد سلول‌های عصبی می‌شود. پلاک‌های آمیلوئید بتا و رشته‌های تاو از جمله عوامل اصلی هستند که در این فرآیند دخیل‌اند. این پلاک‌ها به تدریج در میان سلول‌های مغزی جمع می‌شوند و ارتباطات عصبی را مختل می‌کنند. در نتیجه، سلول‌های مغزی آسیب می‌بینند و عملکرد شناختی فرد به تدریج کاهش می‌یابد. به همین دلیل، مشکلات حافظه و تفکر در این بیماران به مرور زمان شدیدتر می‌شود.
عوامل محیطی
عوامل محیطی نیز نقش مهمی در ایجاد آلزایمر دارند. قرار گیری در معرض مواد شیمیایی، آلودگی هوا، و فلزات سنگین می‌تواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش دهد. به‌عنوان مثال، تحقیقات نشان داده‌اند که افرادی که در محیط‌های آلوده به مواد شیمیایی زندگی می‌کنند، یا در معرض آسیب‌های محیطی هستند، ممکن است بیشتر به آلزایمر مبتلا شوند. همچنین، آسیب‌های مغزی ناشی از ضربه‌ها یا تصادفات ممکن است باعث شروع علائم آلزایمر شود.
سبک زندگی
سبک زندگی از مهم‌ترین عوامل خطرآفرین برای آلزایمر است. عوامل مانند تغذیه ناسالم، کمبود فعالیت بدنی، فشار خون بالا، و دیابت می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. مصرف زیاد قند و چربی‌های ترانس باعث افزایش التهاب در مغز می‌شود و به همین دلیل، عملکرد آن را مختل می‌کند. همچنین، افرادی که به‌طور منظم ورزش نمی‌کنند و سبک زندگی غیرفعالی دارند، جریان خون به مغز را کاهش داده و این امر به فرسایش سلول‌های مغزی کمک می‌کند.
کمبود خواب و افسردگی
کمبود خواب و افسردگی ارتباط نزدیکی با آلزایمر دارند. خواب ناکافی می‌تواند باعث افزایش تجمع پلاک‌های آمیلوئید بتا در مغز شود که یکی از ویژگی‌های اصلی آلزایمر است. از طرفی، افسردگی نیز ریسک ابتلا به آلزایمر را افزایش می‌دهد. تحقیقات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به افسردگی و اختلالات خواب، بیشتر از سایرین به آلزایمر مبتلا می‌شوند. در واقع، مشکلات خواب و افسردگی می‌توانند به‌طور متقابل بر یکدیگر تأثیر بگذارند و خطر ابتلا به بیماری را بیشتر کنند.
افرادی که آلزایمر می‌گیرند چقدر زنده می‌ماند؟
طول عمر افراد مبتلا به آلزایمر به عوامل متعددی از جمله سن، وضعیت سلامتی و شدت بیماری بستگی دارد. به‌طور میانگین، پس از تشخیص آلزایمر، فرد بین ۸ تا ۱۲ سال زنده می‌ماند، اما این بازه می‌تواند از ۳ تا ۲۰ سال متغیر باشد. بیمارانی که در سنین پایین‌تر زیر ۶۵ سال به آلزایمر مبتلا می‌شوند، معمولاً روند پیشرفت کندتری دارند و ممکن است مدت طولانی‌تری زندگی کنند. در مقابل، افرادی که در سنین بالا، مثلاً پس از ۸۵ سالگی، به آلزایمر مبتلا می‌شوند، معمولاً به دلیل همزمانی این بیماری با سایر مشکلات مزمن، عمر کوتاه‌تری دارند.
در مراحل پیشرفته، بیماران اغلب توانایی انجام کارهای روزمره را از دست می‌دهند و نیاز به مراقبت‌های کامل دارند. علت اصلی مرگ در افراد مبتلا به آلزایمر معمولاً مشکلات ثانویه‌ای مانند عفونت ریه (ذات‌الریه ناشی از عدم توانایی در بلع)، عفونت‌های ادراری، زخم‌های فشاری یا سوءتغذیه است. هرچند درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، اما مراقبت مناسب، تغذیه‌ی سالم و برنامه‌های توانبخشی مانند فیزیوتراپی می‌توانند کیفیت زندگی بیمار را بهبود ببخشند و روند تحلیل مغزی را کندتر کنند.
تفاوت دمانس و آلزایمر؛ دو نام متفاوت با یک مشکل مشترک
بیماری دمانس به مجموعه‌ای از اختلالات شناختی گفته می‌شود که توانایی‌هایی مانند حافظه، استدلال و تصمیم‌گیری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بدون شک این موارد زندگی روزمره فرد را مختل می‌کند. آلزایمر یکی از شایع‌ترین انواع دمانس محسوب می‌شود. برای درک بهتر، دمانس را می‌توان به یک چتر تشبیه کرد که بیماری‌های مختلفی در زیر آن قرار می‌گیرند و آلزایمر یکی از آن‌هاست. همان‌طور که بیماری‌های قلبی انواع متفاوتی دارند، دمانس نیز شامل اختلالات مختلفی می‌شود.
علت بروز دمانس بسته به نوع آن متفاوت است. سکته مغزی، بیماری پارکینسون یا آسیب‌های مغزی از عوامل ایجادکننده دمانس به شمار می‌روند. اما در آلزایمر، تجمع غیرطبیعی پروتئین‌هایی مانند آمیلوئید و تاو باعث تخریب تدریجی سلول‌های مغزی می‌شود.
در دمانسی بر اثر سکته مغزی، فرد شاید ناگهان دچار مشکلات گفتاری یا حرکتی شود. در حالی که در آلزایمر، روند تحلیل مغز به‌آرامی آغاز می‌شود و ابتدا فراموشی‌های جزئی، مانند گم کردن وسایل یا فراموش کردن نام افراد، ظاهر می‌شود.
برخی از انواع دمانس قابل درمان یا کنترل هستند. به‌عنوان مثال، اختلالات شناختی ناشی از کمبود ویتامین B12 یا مشکلات تیروئیدی، با درمان مناسب بهبود پیدا می‌کنند. اما آلزایمر بیماری‌ای پیش‌رونده است و با گذشت زمان توانایی‌های شناختی و عملکردهای روزمره بیمار به‌شدت کاهش پیدا می‌کند. فردی که در مراحل اولیه آلزایمر تنها در یادآوری خاطرات دچار مشکل است، در مراحل پیشرفته حتی انجام کارهای ساده مانندپوشش لباس یا صرف غذا را نیز از دست می‌دهد.
به‌طور خلاصه، دمانس یک اصطلاح کلی برای توصیف زوال شناختی است، در حالی که آلزایمر یکی از رایج‌ترین انواع آن محسوب می‌شود. تشخیص تفاوت این دو، به شناسایی صحیح بیماری و انتخاب روش‌های درمانی و مراقبتی مناسب کمک می‌کند.
تست آلزایمر از طریق روش‌های پزشکی
تشخیص آلزایمر به بررسی‌های دقیق پزشکی نیاز دارد. پزشکان با استفاده از روش‌های مختلف سعی می‌کنند عملکرد شناختی فرد را ارزیابی کنند و احتمال وجود این بیماری را بررسی کنند. برخی از مهم‌ترین روش‌های پزشکی برای تشخیص آلزایمر شامل موارد زیر هستند:
- معاینه بالینی و ارزیابی شناختی: پزشک از بیمار سوالاتی درباره حافظه، توانایی حل مسئله، تمرکز و انجام کارهای روزمره می‌پرسد. همچنین ممکن است برای تشخیص بهتر، تست‌های استاندارد شناختی مانند “MMSE” آزمون مختصر وضعیت ذهنی را انجام دهد.
- تصویربرداری مغزی: ام‌آرآی (MRI) و سی‌تی‌اسکن (CT Scan) به پزشکان کمک می‌کنند تغییرات ساختاری مغز را بررسی کنند و علل دیگر مشکلات شناختی را رد کنند. در برخی موارد، از روش‌های پیشرفته‌تر مانند “PET Scan” برای مشاهده تجمع پروتئین‌های غیرطبیعی در مغز استفاده می‌شود.
- آزمایش خون و مایع مغزی نخاعی: این آزمایش‌ها به شناسایی نشانگرهای زیستی آلزایمر، مانند پروتئین‌های آمیلوئید و تاو، کمک می‌کنند.
تست آلزایمر در خانه
اگر نگران علائم آلزایمر هستید و می‌خواهید قبل از مراجعه به پزشک وضعیت خود یا عزیزانتان را بررسی کنید، می‌توانید از برخی تست‌های ساده خانگی استفاده کنید. این تست‌ها جایگزین تشخیص پزشکی نیستند، اما می‌توانند به شما کمک کنند تا علائم اولیه را بهتر درک کنید:
- تست حافظه کوتاه‌مدت: چند کلمه نامرتبط (مثلاً سیب، دریا، چراغ) را انتخاب کنید و از فرد بخواهید آن‌ها را بعد از پنج دقیقه به خاطر بیاورد. اگر این کار برای او دشوار بود، ممکن است نشانه‌ای از اختلال شناختی باشد.
- ارزیابی توانایی انجام کارهای روزمره: کاهش توانایی در مدیریت پول، به خاطر سپردن قرارهای ملاقات یا استفاده از وسایل معمولی مانند تلفن و تلویزیون، می‌تواند نشان‌دهنده بروز مشکل باشد.
- آزمون توانایی زبانی: یک داستان کوتاه برای فرد تعریف کنید و از او بخواهید آن را با جزئیات بازگو کند. مشکل در بیان یا فراموش کردن بخش‌های مهم داستان می‌تواند نشانه‌ای از آلزایمر باشد.
در صورت مشاهده علائم نگران‌کننده، مراجعه به پزشک برای انجام تست‌های دقیق‌تر ضروری است. تشخیص زودهنگام می‌تواند در مدیریت بیماری و بهبود کیفیت زندگی تأثیر زیادی داشته باشد.
قرص ترانکوپین و آلزایمر؛ مدیریت تغییرات روانی
قرص ترانکوپین یکی از داروهایی است که برای درمان برخی اختلالات روانی و عصبی تجویز می‌شود. این دارو با تأثیرگذاری بر سیستم عصبی مرکزی، به کاهش اضطراب و استرس کمک می‌کند. در موارد خاص، پزشکان این دارو را برای تسکین علائم روانی مرتبط با بیماری‌هایی نظیر آلزایمر تجویز می‌کنند، هرچند که این دارو به طور مستقیم برای درمان آلزایمر طراحی نشده است.
در ارتباط با داروهای مورد استفاده برای آلزایمر، ترانکوپین ممکن است به عنوان یک داروی مکمل برای تسکین علائم روانی استفاده شود، اما درمان اصلی آلزایمر به داروهایی اختصاص دارد که به بهبود کارکرد مغز و کاهش روند تخریب عصبی کمک می‌کنند. این داروها معمولاً با هدف بهبود عملکرد حافظه و توجه تجویز می‌شوند.
مصرف داروهای مرتبط با آلزایمر باید تحت نظر پزشک و با تجویز دقیق انجام شود. درمان به موقع و مناسب می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
در سال‌های اخیر، داروهای جدیدی برای درمان بیماری آلزایمر معرفی شده‌اند که با کاهش سرعت پیشرفت بیماری، کیفیت زندگی بیماران را بهبود می‌بخشند. یکی از این داروها «Leqembi» است که سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) در سال ۲۰۲۳ تأیید کرده است. این دارو به‌عنوان یک آنتی‌بادی مونوکلونال، پروتئین آمیلوئید بتا را هدف قرار می‌دهد و از تجمع پلاک‌های مغزی جلوگیری می‌کند. در نتیجه، روند زوال شناختی در بیماران مبتلا به آلزایمر کندتر می‌شود.
در کنارLeqembi ، جدیدترین داروی آلزایمر دیگری به نام «Kisunla» نیز در سال ۲۰۲۳ توسط FDA برای درمان مراحل اولیه بیماری آلزایمر تأیید گردید. این دارو نیز با هدف رفع پلاک‌های آمیلوئید بتا عمل می‌کند و به‌صورت تزریق وریدی هر چهار هفته یک‌بار تجویز می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که مصرف Kisunla می‌تواند در کاهش سرعت کاهش تفکر و حافظه در بیماران مؤثر باشد.
اگرچه این داروها می‌توانند به بهبود وضعیت بیمار کمک کنند، اما ممکن است عوارض جانبی مانند تورم یا خونریزی در مغز به همراه داشته باشند. بنابراین، مصرف آن‌ها باید تحت نظر پزشک متخصص و با دقت انجام شود.
چه غذاهایی برای آلزایمر مضر است؟
برخی از غذاها می‌توانند به تشدید علائم آلزایمر کمک کنند، زیرا موجب افزایش التهاب و استرس اکسیداتیو در مغز می‌شوند. مصرف زیاد قند، چربی‌های ترانس و غذاهای فرآوری‌شده می‌تواند روند بیماری را سرعت ببخشد. مصرف مواد غذایی زیر به هیچ عنوان برای افراد آلزایمر توصیه نمی‌شود.
- غذاهای سرشار از قند
- چربی‌های ترانس
- غذاهای کنسروی
- نوشیدنی‌های شیرین و گازدار
- گوشت‌هایی مانند همبرگر
- غذاهای پرنمک
- فست‌فود و غذاهای بیرون بر
- محصولات لبنی با چربی بالا
از پیشگیری تا درمان آلزایمر؛ نکات کلیدی برای بهبود کیفیت زندگی
بیماری آلزایمر یک اختلال پیش‌رونده مغزی است که به مرور زمان باعث کاهش توانایی‌های شناختی، حافظه و تصمیم‌گیری می‌شود. در مراحل اولیه، علائم آن شامل فراموشی‌های کوتاه‌مدت، دشواری در یادآوری نام‌ها و تاریخ‌ها و مشکلات در انجام وظایف روزمره است.
اما با پیشرفت بیماری، فرد دچار مشکلات جدی‌تر در انجام کارهای ساده، ارتباط با دیگران و حتی شناخت زمان و مکان می‌شود. عواملی همچون پیری، ژنتیک، اختلالات بیوشیمیایی مغز و سبک زندگی می‌توانند در بروز آلزایمر نقش داشته باشند. همچنین، استرس، افسردگی و مشکلات خواب از دیگر عواملی هستند که می‌توانند سرعت پیشرفت بیماری را افزایش دهند.
با توجه به پیچیدگی و پیشرفت تدریجی آلزایمر، درمان‌های پزشکی و توانبخشی در این زمینه می‌تواند تأثیر زیادی در بهبود کیفیت زندگی بیماران داشته باشد. فیزیوتراپی به‌ویژه در مراحل مختلف بیماری، می‌تواند به حفظ عملکرد حرکتی و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند. در افق روشن، فیزیوتراپی تهران، خدمات تخصصی و درمانی برای افراد مبتلا به آلزایمر ارائه می‌شود تا از پیشرفت علائم جلوگیری شود و کیفیت زندگی این عزیزان ارتقا یابد.
برای دریافت مشاوره و رزرو نوبت، با شماره 02188686800 تماس بگیرید. همچنین باعث خوشحالی است که تجربیات و سوالات خود را به اشتراک بگذارید. متخصصین در اولین فرصت پاسخ خواهند داد.