مفصل ران (مفصل هیپ) از جمله مفاصلی در بدن است که فشار زیادی را متحمل می‌شود و تخریب آن امری شایع نسبت به مفاصل دیگر می‌باشد. این مفصل، لگن را به اندام تحتانی (استخوان فمور) متصل می‌کند. اگر به هر دلیلی مفصل ران تخریب شود و شدت آسیب به اندازه‌ای باشد که با روش‌های غیرتهاجمی علائم بیمار بهبود نیابد و باعث محدودیت در عملکرد و فعالیت‌های روزمره فرد شود، عمل جراحی تعویض مفصل ران روش مناسبی برای از بین رفتن مشکلات بیمار خواهد بود.
تعویض مفصل ران ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد اما معمولا بین سنین 50 تا 80 سال بیشتر انجام می‌شود. تعویض مفصل بسته به میزان و محل آسیب ممکن است نیمه کامل یا کامل صورت گیرد.
در نوع نیمه کامل فقط قسمت گوی مانند سر استخوان ران تعویض می‌شود و قسمت کاسه‌ای لگن (حفره استابولوم) دست نخورده باقی می‌ماند. ولی در نوع کامل هم قسمت گوی و هم کاسه‌ی مفصل به‌طور کامل تعویض می‌شود (Total hip arthroplasty).
جنس مفصل ممکن است از پلاستیک، فلز و یا سرامیک و یا ترکیبی از جنس‌های مختلف باشد. روکش فلزی روی پلاستیک بیشترین کاربرد را در این عمل‌های جراحی داشته است.
مفصل تعویض شده بعد از 10 تا 20 سال مجدد نیاز به جایگزین شدن دارد.
چه کسانی کاندید عمل جراحی تعویض مفصل ران هستند
- آرتروز مفصل هیپ
- روماتیسم مفصل هیپ
- شکستگی‌های پیچیده در مفصل ران و یا دررفتگی
- درد و محدودیت حرکتی شدید حین انجام فعالیت‌های روزمره کهبببااا اقدامممااات غیر تهاجمی بهبود نیابد
- نکروز آوسکولار(از بین رفتن بافت و سلول‌های استخوانی به دلیل نرسیدن اکسیژن و عدم خون‌رسانی مناسب به استخوان سر ران)
- رشد غیرطبیعی استخوان
- افسردگی به دلیل عدم محدودیت
دلایل تخریب مفصل ران
- مهم‌ترین دلیل تخریب این مفصل استئوآرتروز مفصل ران می‌باشد
- نکروز آوسکولار سر استخوان ران یعنی مردن بافت استخوانی و سیاه شدن آن
- شکستگی‌های شدید در سر استخوان ران و لگن که احتمال بهبود با فیکس کردن استخوان وجود ندارد.
- دررفتگی مادرزادی هیپ
- آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصل هیپ)
- دیسپلازی (تغییر شکل استخوان استابولوم) که به مرور زمان باعث دررفتگی‌های مکرر در مفصل ران شده و منجر به تخریب مفصل خواهد شد.
- اسپوندیلیت آنکیلوزان
تعویض مفصل ران چه فوایدی دارد
- کاهش درد و رنجش بیمار حین انجام فعالیت‌ها
- بهبود دامنه‌ی حرکتی مفصل و افزایش انعطاف‌پذیری بافت‌های نرم اطراف
- برطرف شدن کوتاهی‌های احتمالی در اندام تحتانی درگیر و در نتیجه از بین رفتن انگشت حین راه رفتن
- افزایش سطح عملکرد بیماری و حفظ بالاترین سطح استقلال فردی
- افزایش تحرک فرد و در نتیجه بهبود سلامت روحی و جسمانی او
آمادگی‌های لازم قبل از جراحی تعویض مفصل ران
لازم است که قبل از انجام تعویض مفصل ران یک دوره‌ی فیزیوتراپی برای بیمار انجام شود. هدف از فیزیوتراپی در این مرحله افزایش قدرت و انعطاف‌پذیری عضلات اندام تحتانی، افزایش آمادگی جسمانی فرد برای گذراندن سریع‌تر دوران نقاهت بعد از عمل می‌باشد. فیزیوتراپیست با استفاده از تحریکات الکتریکی و سایر خدمات به کاهش درد و التهاب و تقویت عضله می‌پردازد. همچنین تمرینات مناسب به بیمار آموزش داده می‌شود که قدرت و استقامت عضله را افزایش دهد
قبل از عمل برای افرادی که بیماری‌های خاص دارند یااز بیماری‌های زمینه‌ای رنج می‌برند نیاز است با پزشکی که تحت نظر او هستند جهت انجام این عمل مشورت کنند و اقدامات و توصیه‌های لازم را بگیرند. پزشک جراح قبل از وضعیت جسمانی فرد، سابقه‌ی پزشکی بیمار و داروهای مصرفی او را بررسیب می‌نماید.
همچنین با بررسی عکس رادیوگرافی و MRI یا سی‌تی‌اسکن تغییر شکل و آسیب‌های احتمالی به بافت نرم اطراف را چک می‌نماید. به علاوه احتمال کوتاهی اندام تحتانی بیمار نسبت به مفصل مقابل بررسی خواهد شد. آزمایش‌های تشخیصی (آزمایش خون و ادرار) و تست نوار قلب بیمار و… نیز از بیمار گرفته می‌شود و قبل از شروع عمل جراحی مورد بررسی پزشک معالج قرار خواهد گرفت.
نکاتی که باید بعد از عمل تعویض مفصل ران رعایت شوند
ناحیه‌ی مورد جراحی ممکن است بخیه‌ی جذبی یا غیر جذبی شده باشد. طبق دستور پزشک لازم است تا مدتی از آب زدن به آن جلوگیری شود و پانسمان آن مرتب تعویض شود (تعداد وفعات تعویض پانسمان را از پزشک خود بپرسید).
داروهای تجویز شده به‌خصوص آنتی بیوتیک‌ها به‌طور کامل و سر وقت مصرف شود. ممکن است ترشحاتی در محل بخیه دیده شوند که تا یک هفته طبیعی می‌باشد. طی این زمالن باید حتما محل زخم ضدعفونی و پانسمان شود. درصورت مشاهده‌ی قرمزی، تورم و چرک در محل بخیه حتما به پزشک خود مراجعه نمایید.
تا حدود 3 تا 5 هفته بعد از عمل، بیمار باید از واکر یا عصا برای راه رفتن استفاده نماید. پس از آن می‌تواند بدون وسیله‌ی کمکی شروع به راه رفتن کند.
حداقل تا سه هفته بیمارباید به‌صورت ثابت و بدون غلت زدن بخوابد. اطراف بخیه کمپرس یخ بگذارید. می‌توانید 4 تا 5 بار در روز مرتبا 10 تا 15 دقیقه پاکت یخ را اطراف محل زخم ماساژ دهید. این کار درد و التهاب پس از جراحی را کاهش می‌دهد.
حین نشستن روی صندلی یا مبل حتما توجه داشته باشید که مفصل ران بیشتر از 90 درجه خم نشود. لازم است زانو پایین‌تر از مفصل ران قرار گیرد به همین دلیل لازم است از توالت فرنگی با ارتفاع مناسب استفاده شود.
از روز دوم بعد از عمل معمولا تمرینات و نحوه‌ی راه رفتن با عصا توسط فیزیوتراپیست به بیمار آموزش داده می‌شود.
عوارض جراحی تعویض مفصل ران
اگرچه این عمل معمولا موفقیت آمیز می‌باشد ولی هر عمل جراحی ممکن است باعث بروز عوارضی در بیمار شود.توجه داشته باشید که ممکن است 2 تا 3 هفته بعد از عمل، دردها در ناحیه وجود داشته باشند. اما به مرور زمان از آن‌ها کاسته خواهد شد. با انجام دادن مرتب تمرینات توصیه شده، لنگیدن بیمار حین راه رفتن کم‌کم از بین خواهد رفت. از جمله این مشکلات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عفونت محل جراحی
- لخته شدن خون در محل جراحی
- اختلاف طول اندام‌های تحتانی نسبت به هم
- دررفتگی یا لقی مفصل مصنوعی (پروتز)
- درد در ناحیه مورد جراحی
- شکستگی استخوان‌ها در اطراف محل جراحی بر اثر ضرباتی که طی عمل برای جااندازی مفصل ایجاد می‌شود.
