گاهی ممکن است در خواب به صورت ناگهانی دچار اسپاسم و سفت شدن عضله ساق پا شویم یا پس از پیاده روی طولانی در زمان استراحت به صورت ناگهانی احساس کنیم عضلات پایمان دچار سفت شدگی شده که حتی توانایی حرکت دادن آن را نداریم. به انقباض ناگهانی و غیرارادی عضله اسپاسم گفته می‌شود و اگر این اسپاسم به صورت مکرر ایجاد شود و یا بر اثر فشار زیاد به یک عضله به صورت طولانی مدت رخ دهد، عضله دچار گرفتگی می‌شود. اسپاسم ممکن است از چند ثانیه تا ۱۵ دقیقه به طول بیانجامد. دلایل متفاوتی می‌تواند منجر به اسپاسم شود که شایع ترین آن ها عبارتند از پایین آمدن سطح مواد معدنی بدن از جمله کلسیم، منیزیم، پتاسیم و سدیم، ناشی از عوارض مصرف بعضی داروها، خستگی بیش از حد پس از ورزش، دویدن و پیاده روی، از دست دادن بیش از حد آب و الکترولیت‌ها، بارداری، سابقه آسیب های قبلی، بیماری‌هایی مانند دیابت، پارکینسون، بیماری های قلبی-عروقی، آسیب‌های نخاعی و آسیب اعصاب مرکزی.
تشخیص
اگر اسپاسم عضلات به صورت مکرر اتفاق افتد لازم است حتماً به پزشک و یا فیزیوتراپیست خود مراجعه نمایید. در این صورت فیزیوتراپیست با گرفتن سابقه پزشکی، سوالاتی در مورد سبک زندگی، عادت‌های ورزشی و رژیم غذایی و دارویی و از همه مهم‌تر معاینه بالینی شما، عضلات دچار گرفتگی و اسپاسم را تشخیص داده و در جهت برطرف کردن آن شروع به طرح برنامه می‌نماید.
درمان
برای رفع گرفتگی و اسپاسم عضلانی ساق پا روش‌های ساده‌ای وجود دارد که معمولاً با انجام آن مشکل برطرف می‌شود از جمله کشش عضلات پشت ساق پا به این صورت که با یک تسمه که دور پنجه خود قرار داده (در حالتی که زانو صاف و پا به صورت دراز شده باشد) و دو طرف آن را بکشید و در این حالت پنجه به سمت خودتان خم می‌شود و باید احساس کشش ملایم در ساق پای خود داشته باشید. این حالت را می‌توان ۳۰ ثانیه نگه داشت.
سرما و گرما درمانی
در اسپاسم‌های شدید شاید پزشک یا فیزیوتراپیست شما توصیه نماید که کمپرس سرد در ناحیه بگذارید که آن را می‌توان به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در موضع نگه داشت و چند بار در روز تکرار کرد. کیسه آب گرم هم در خیلی از مواقع موثر بوده و می‌توان آن را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه و چند بار در روز تکرار کرد که با افزایش جریان خون موجب کاهش فاکتورهای ایجادکننده درد در ناحیه می‌شود، البته گروهی از پزشکان معتقد هستند انجام کمپرس یخ بلافاصله بعد از گرما درمانی در ناحیه اثر بهتری خواهد داشت زیرا اگرچه گرما درد را تسکین می‌دهد ولی ممکن است باعث افزایش التهاب در ناحیه شود که با گذاشتن یخ بلافاصله بعد از گرما می توان التهاب را کاهش داد. به غیر از کیسه آب گرم شما می‌توانید از حمام گرم، دوش آب داغ و سونا جهت گرما درمانی استفاده کنید.
کمبود آب بدن یکی از دلایل ایجاد اسپاسم می‌باشد پس لازم است با نوشیدن کافی آب و مایعات دیگر به تامین آب مورد نیاز بدن کمک نماییم به خصوص در تابستان و یا در حین انجام ورزش.
ماساژ
یکی از کاربردی‌ترین روش‌های برطرف کردن اسپاسم انجام ماساژ می‌باشد. در حین اسپاسم و حتی پس از آن (جهت جلوگیری از بازگشت مجدد اسپاسم و ایجاد گرفتگی عضلانی) می‌توان ناحیه را به آرامی ماساژ داد. در افرادی که به دلیل بیماری‌های دیگر یا در ورزشکارهای حرفه‌ای به صورت مکرر دچار اسپاسم می‌شوند ممکن است بعضی از عضلات دچار گرفتگی نیز شوند. در درمان فیزیوتراپی با انجام درمان دستی و ریلیز عضلات، سوزن خشک، تکارتراپی، تمرینات کششی و… به برطرف کردن این مشکل کمک بسزایی می‌شود.
داروها و کرم‌های موضعی
در موارد خفیف فرد می‌تواند پمادها و کرم های ضد درد و التهاب و شل کننده عضلانی را روی موضع بمالد و ماساژ دهد. داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی و شل کننده های عضلانی ممکن است در موارد شدیدتر به بیمار تجویز شوند. شل کننده‌های عضلانی با اثر بر روی سیستم عصبی مرکزی به کاهش این اسپاسم‌ها کمک می‌نمایند که طی دوره‌های دو تا سه هفته ای ممکن است تجویز شود.
فیزیوتراپی
افرادی که دارای بیماری هایی مانند ام اس (MS)، پارکینسون و… هستند و ورزشکاران حرفه‌ای به دلیل ورزش‌های سنگین و نامناسب دچار گرفتگی‌های مکرر و اسپاسم می‌شوند که لازم است با مراجعه به فیزیوتراپی در برطرف کردن علت بروز مشکل اقدام نمایند. حتی ممکن است افراد با سبک زندگی عادی و بدون مشکل زمینه‌ای نیز مرتبا دچار اسپاسم عضلات ساق پا شوند. در این صورت مهم است که با مراجعه به فیزیوتراپیست ماهر علت ایجاد آن برطرف شود و با دادن تمرینات کششی و تقویتی مناسب از طرف فیزیوتراپیست از بروز مجدد اسپاسم جلوگیری شود.
